1. Onderzoek Stille Stad
Het onderzoeksteam Sander van der Ham (stadspsycholoog) en Martine Sluijs (stadmaker gezonde & gelukkige stad), wil het gedrag van mensen begrijpen. Wanneer zoeken ze naar plekken waar ze tot rust kunnen komen? Hoe ziet een luwe plek er volgens hen uit? Waarom? Hoe vaak?
Na drie en half jaar onderzoek is het inzicht ontstaan dat rustbeleving steeds draait om de volgende vijf factoren die op elkaar inwerken. 1. De zintuigelijke ervaring; 2. het thuisgevoel (veilig, helemaal thuis op je gemak, controle over de situatie), 3. de omgevingsfactoren, 4. de sociale factoren (de mate van interactie met mensen om je heen), en 5. de herinnering aan de plek.
Een tweede inzicht is dat er oneindig veel verschillende wensbeelden zijn over fijne luwe plekken en dat een ideale luwe plek voor een groot deel afhangt van de persoonlijke eigenschappen van individuen. Daarnaast heeft elke plek specifieke kenmerken en issues die onderdeel uitmaken van de beleving. Werken aan luwe plekken is dus echt maatwerk en vraagt elke keer om een grondig onderzoek op locatie voordat je samen oplossingen gaat ontwerpen. Er bestaan dus géén standaard ontwerpen voor luwe plekken. Maar de methodiek en het werkproces om een luwe plek te creëren is wel in elke situatie toepasbaar en overdraagbaar.
Methode en Tools
- Locatieonderzoek en analyse: Aan de hand van interviews, straatgesprekken en observaties onderzoeken we de eigenschappen van mensen rondom een buurt, wijk of gebied en maken we personakaarten of ook wel “persona’s” genoemd. Op grond van verhalen van mensen over hun omgeving en observaties maken we belevingskaarten, kansenkaarten en opgavenkaarten. Op deze manier koppelen we de eigenschappen van mensen aan fysieke kenmerken van een omgeving.
- Ontwerpen en co-creatie: Met onze co-creatietools ondersteunen we de overheid en ontwikkelaars om samen met gebruikers van de plek actief aan de slag te gaan om de plek te verbeteren. De eerste tool ondersteunt mensen bij het analyseren en beoordelen van de plek, de tweede tool is bedoeld om met een groep mensen bevindingen bespreekbaar te maken en gedeelde conclusies te trekken, de derde en vierde tools zijn gericht op het vertalen van wensen naar ontwerp principes en concrete ontwerp ideeën te genereren en selecteren.
- Uitwerking en uitvoering: Om ervoor te zorgen dat professionals die betrokken zijn bij het ontwerpproces en de uitvoering goed uitgerust zijn om het proces te begeleiden, dezelfde taal spreken en interdisciplinair samenwerken, hebben we een training ontwikkeld.
Leren door doen
Door op verschillende plekken in verschillende steden en dorpen aan de slag te gaan, krijgen we steeds meer kennis en inzicht. Samen met de Provincie Utrecht gemeente Amersfoort en Utrecht, hebben we onze aanpak in een aantal wijken en buurten toegepast.
AMERSFOORT In 2020 en 2021 onderzochten we drie locaties met hele verschillende identiteiten. Een nieuwbouwwijk, een bestaande wijk en een parkgebied. Download hier het rapport met de de personakaarten, belevingskaarten en opgavenkaarten.
UTRECHT In een in woonbuurt achter een steeds drukker wordend stukje stad, gingen we in 2022 aan de slag met de gebruikers en bewoners om een fijne luwe plek te creëren. Een plek die ook geschikt is voor spelen, zonder dat dit tot overlast leidt. Hier komen we weer hele andere aspecten tegen. Veiligheid, verrommeling en verwaarlozing, gebrek aan thuisgevoel op de plek, gebrek aan ontmoeting tussen bewoners, bezorgdheid over toenemend geluidoverlast als de plek te mooi wordt en daardoor populairder als speelplek of plek voor jongeren.Download hier de rapportage met de personakaarten, belevingskaart en kansenkaart.
De kennis die we opdoen in de Provincie Utrecht wordt gedeeld met de Data en Kennishub Gezond Stedelijk Leven.
2. Zuid-Holland / Katwijk
In 2021 hebben we in samenwerking met Provincie Zuid-Holland een pilot gedaan in Katwijk. Hier bleek het geluid van een provinciale weg grote impact te hebben op het welzijn en gezondheid van omwonenden. Het Onderzoek bestond zowel uit objectieve geluidsmetingen als het in kaart brengen van de beleving van mensen. Dit onderzoek heeft geleid tot een versnelde maatregel rondom geluid.
3. Artikelen
AD oktober 2021 Niet bus, tram of fiets, maar benenwagen moet hét vervoermiddel worden in Utrecht
De Stille Stad
Op zoek naar stilte in de stad (vakblad Stadswerk)
Hoe zorg je voor meer rust in de stad? Hoor het van een stadmaker (Nature Today)en Atlas Leefomgeving
4. Luwtedag in Vlaanderen
Verslag Luwteforum in Mechelen 27 oktober 2023 door Bart Cardinaal
De ochtend startte met een presentatie van Danny Wildemeersch over ´commons´. In het
Nederlands een Brink, Meent of gemeenschappelijke grond. Dit verhaal ging niet specifiek over
luwte maar legde de nadruk op participatie. Organisatie moet van onderaf komen en het
gemeenschappelijke is belangrijker dan het private.
De presentatie bestond voornamelijk uit het tonen van quotes.
De commons en de luwte die ze geven zijn belangrijk omdat we na de industriële revolutie in een
tijd van versnelling zijn gekomen. Nu wordt het privébezit als te structureren element van de
samenleving gezien, maar dat zou de openbare ruimte moeten zijn.
Na het ochtendprogramma volgde een fietstour langs 4 locaties.
1. Een tuin naast een speeltuin. De gemeente had een privétuin na het overlijden van de
eigenaar opgekocht en de muur tussen de tuin en de speeltuin deels opengebroken. De tuin is
verwilderd en heeft een jaren ’70 vibe. De kinderen mochten er ook spelen.
Zeer geslaagd project. Een stukje ruige natuur in het midden van de stad. Het is een mooie
tegenhanger voor het zeer reguliere en strakke speelpark wat ernaast ligt.
2. Een gezamenlijke tuin van bewoners. Er wordt nu onderzocht of deze tuin ook opengesteld
kan worden voor een breder publiek.
3. Natuurbegraafplaats. Mechelen heeft een eigen natuurbegraafplaats. Dit is op zich al heel
bijzonder. Bij de presentatie was ook een fijne uitleg over alle stadia van het ontbinden van
een stoffelijk overschot. Maar interessant hier was dat ze ook hier aan het onderzoeken zijn
of de begraafplaats opengesteld moet worden als park. Met picknickbanken en plekken voor
studenten om te studeren, omdat het zo´n rustige plek is.
4. Stiltebos. Voorheen was dit een parkeerterrein. Via de Miyawakimethode is hier de
beplanting aangelegd. Hier is een link die verteld wat de miyawakimethode is
https://news.mongabay.com/2023/06/miyawaki-forests-are-a-global-sensation-but-not-.
Het parkeerterrein is getransformeerd tot een bos met als thema contemplatie en stilte.
Na de excursie volgde een panelgesprek. Dit gesprek verliep in een wat ruzieachtige sfeer. De
projectontwikkelaar liet zich lekker opjutten door de moderator. Aanwezig was ook de schepen
(wethouder) van Mechelen. Deze vertelde dat in Mechelen de eis is dat van alle
nieuwbouwprojecten 50% van het gebied uit onbebouwde publieke ruimte moet bestaan.
Een mooie term die in dit gesprek naar voren kwam is psychoakoestiek. Daarbij gaat het niet alleen
over decibellen. Als voorbeeld. Groeit ergens een boom, dan heeft deze een minimaal effect op de
daadwerkelijke geluidssterkte, maar wel veel over de waarde/gevoel die aan het geluid wordt
gekoppeld. Geluid wordt dan als minder belastend ervaren.
In dit gesprek werdt ook benadrukt dat luwteplekken niet hetzelfde zijn als stilteplekken. Want
luwte heeft betrekking op alle zintuigen en stilte alleen op het gehoor.
Na het paneelgesprek volgenden de werksessies. Ik heb deelgenomen aan werksessie 1. Deze had
als hoofdvragen: Welke plekken in jouw eigen buurt zou je kunnen opvatten als luwte-oase? En
waarom? Wat typeert voor jou een luwte-oase? Zijn het publieke plekken of private? Of iets anders?
Wat zie/hoor je wel/niet?
Extra vraag: Hoeveel luwte-oases heb je in het ideale geval in je buurt? Waar zou je het vaakst naar
toe gaan?
Uit deze werksessie kwam vooral naar voren dat naast luwteoases ook
luwteverbindingen/wandelingen nodig zijn. Een voorbeeld van een goede verbinding zijn de singels
in Rotterdam.
Sweco België heeft een onderzoek gedaan en een ontwerpgids opgesteld voor luwte oases.
De gids kan je downloaden via deze link
https://omgeving.vlaanderen.be/nl/klimaat-en-milieu/gezonde-veilige-en-aantrekkelijke-
leefomgeving/ontwerpgids-luwte-oases
En met een korte plenaire afsluiting eindigde het luwteforum Mechelen.
Vanuit Mechelen is de wens uitgesproken om de samenwerking met Nederland te versterken en te
kijken of we elk jaar afwisselend het forum kunnen houden in België en Nederland. Dit lijkt mij een
heel leuk voorstel om mee aan de slag te gaan.
5. De ontspannen stad
Februari 2024; Afstudeerscriptie Franc Kampshoff
Master Urban and Area Development, Hogeschool Utrecht
Download het rapport